โดย ผศ.ดร.วรรณภา ติระสังขะ
การมีส่วนร่วมทางการเมืองเกิดขึ้นได้อย่างไร แล้วสังคมแบบไหนที่เอื้อให้เกิดการเมืองแบบมีส่วนร่วมได้?
การมีส่วนร่วมทางการเมือง คือ การแสดงออกซึ่งสิทธิตามธรรมชาติของมนุษย์ ในประเทศที่มีพื้นที่ให้ประชาชนได้มีส่วนร่วมทางการเมืองมาก แสดงให้เห็นว่าวัฒนธรรมการเมืองในประเทศนั้นมีความเป็นประชาธิปไตยสูง เพราะมีพื้นที่ที่แสดงความเคารพต่อเสียงข้างน้อยได้มาก
การปลูกฝังวัฒนธรรมทางการเมืองแบบประชาธิปไตย (Democratic Political Culture) สามารถทำได้หลายวิธี ดังนี้
- ต้องยอมรับในขั้นแรกว่า “ความขัดแย้ง” เป็นเรื่องปกติธรรมดาในสังคมประชาธิปไตย จริง ๆ แล้วสังคมใดก็ตามที่ไม่ทะเลาะกันเลยคือสังคมที่ปิดกั้นโอกาสในการแสดงความเห็น ปิดกั้นโอกาสในการพยายามพูดคุยเพื่อหาฉันทามติ ผลที่ตามมาคือมีฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งที่ถูกกดขี่อยู่เสมอ
- เชื่อว่า “เราทุกคนเท่ากัน” ในฐานะศักดิ์ศรีและคุณค่าความเป็นมนุษย์ เราทุกคนสมควรได้รับการปฎิบัติต่อที่เป็นธรรมและเท่าเทียมกัน
- เชื่อว่าประชาชนทุกคนเป็น “เจ้าของพื้นที่ร่วมกัน” คิดถึงประโยชน์สาธารณะร่วมกัน เราจะสามารถแสดงความเคารพคนอื่นได้มากขึ้น ปฏิบัติต่อกันอย่างนึกถึงคนอื่นมากขึ้น
- “อดทนอดกลั้น” ต่อความคิดที่มีความแตกต่างหลากหลาย และโต้เถียงกันด้วยเหตุผลโดยไม่ใช้ความรุนแรง
การมีเครื่องมือหรืออาวุธที่เท่าเทียมกัน ในที่นี้คือข้อมูลข่าวสาร เป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งต่อการเข้าไปมีส่วนร่วมทางการเมือง เราควรตระหนักว่าเราเป็นผู้กำหนดทิศทางของประเทศนี้ได้ในฐานะหนึ่งในเจ้าของประเทศ ผ่านการสร้างวัฒนธรรมการเมืองแบบประชาธิปไตยที่เริ่มต้นได้จากตัวเรา และกิจกรรมทางการเมืองอีกหลายอย่าง เช่น การออกไปเลือกตั้ง ศึกษานโยบายของพรรค ยื่นถอดถอนเมื่อจำเป็น ยื่นข้อเสนอกฏหมาย การพูดคุยถกเถียงกัน การรวมกลุ่มชุมนุมโดยไม่ละเมิดเสรีภาพของผู้อื่น การลงประชามติ ฯลฯ
การมีส่วนร่วมทางการเมืองในที่นี่ไม่ได้หมายความว่าความสงบสุขในบ้านเมืองจะต้องหมดไป หากแต่การมีส่วนร่วมทางการเมืองควรเป็นไปตามหลักความยุติธรรมตามธรรมชาติ (audi alteram partem) คือการที่เรา “ฟัง” กันและกัน การเปิดโอกาสให้แต่ละฝ่ายแสดงความเห็นของตน และไม่ใช้อำนาจอยู่ฝ่ายเดียว เพื่อการหา “ดุลย์อำนาจ” ที่เกิดจากการเจรจาต่อรองและไกล่เกลี่ยร่วมกันมากขึ้น
หัวใจสำคัญของการมีส่วนร่วมทางการเมืองคือ ความสมัครใจ การสร้างวัฒนธรรมการเมืองประชาธิปไตยและการมีส่วนร่วมทางการเมืองควรเป็นเจตจำนงของเราเอง
จดบันทึกแบบภาพ โดย ชลิพา จาก Inskru -พื้นที่แบ่งปันไอเดียการสอน
จดบันทึกโดย นพวรรณ เลิศธารากุล
